“Olmak ya da olmamak, asıl mesele bu!” Bu cümle, Shakespeare’in, trajik bir tiyatro eseri olan Hamlet’ten.. “Çerçeveyi bırak, resme bak!” Bu cümle ise, Necip Fazıl’ın, “Bir Adam Yaratmak” adlı trajik bir tiyatro eserinden..
N.Fazıl, söz konusu eserinde, başrol verdiği Hüsrev’in dilinden; “Kendimin dışına çıkmak isterken kendime rast geldim!” der ve ekler: “Körlüğü zedeledim!”
Her ne kadar kendimizin dışına çıkmak istediğimiz kimi zamanlarda yolumuz tiyatroya düşse de, kendimizle olduğumuz zamanlarda düşmez elimizden kitaplar.. Okurken çıkarız kendimizden, karşılaşırız kendimizle.. Ve zedelenir elbette körlüğümüz, değişir hayatımız!
“Bir gün bir kitap okudum ve bütün hayatım değişti!” Orhan Pamuk’un, “Yeni Hayat” adlı kitabı bu cümle ile başlar.. Yazarın hayatını bütünden değiştiren kitap hangisi bilmiyorum.. Ve fakat biliyorum bir kitabı okumaya başladığımızda düşüncelerimizde yeni bir oluş sürecinin başladığını.. Her cümlede küçük-küçük, her paragrafta azar-azar, her sayfada derece-derece, artarak, birikerek, gelişerek değişen oluşlar, kitabı okuyup bitirdiğimizde bambaşka, yepyeni, apayrı bir oluşuma dönüşerek alır yerini düşüncelerimiz içerisinde..
Ve fakat kimi zamanlarda oluşlar, artarak, birikerek, gelişerek değişen görece uzun bir süreç değil çok daha büyük, çok daha hızlı, çok daha yüksek bir etkileşim sürecinde, görece çok kısa bir süreçte oluşum olarak açığa çıkar yaşamımızda.. Örneğin; Bergson gibi, “Cümleye başlarken başka insandım, bitince başka insan” duyumunu yaşayabiliriz özlü bir sözde, bir şiir dizesinde..
“Okuduğum bunca şiirden, öyküden, romandan bende kalan nedir?” diye sorar Behramoğlu bir yazısında ve kişiliğinin oluşup geliştiği dönemlerine ilişkin, “bedeninden elektrik akımı geçirten” şair N. Fazıl’dan başlayarak özet bir liste sunar..
Zaman zaman bizler de sorabiliriz; “Okuduklarımızdan bize kalan nedir?” diye.. Kendi payıma yanıtlayabilirim: Biraz tuz, biraz su.. Benim kişiliğimin oluşup geliştiği evrede, düşünce elektriğini duyumsadığım kitabım, (ki sohbetlerindeki her cümlesi bir kitap özeti olan) ismiyle müsemma babam Münir’di..
Behramoğlu, söz konusu yazısının devamında; “Bu şiir, öykü ve romanların kimileri bende, varoluşumuza ilişkin sorular, kaygılar; kimileri adaletsizliğe karşı öfke, isyan; kimileri yaşama sevinci, coşku, özgürlük duyguları uyandırdı. Hepsi birden, doğru, gerçek, vicdanlı, özgür bir insan olma yönünde gelişimimi hızlandırdı, kişiliğimin bu yöndeki eğilimlerini güçlendirdi” der ve ekler: “İnsanın değerini, evrendeki yerinin anlamını vurgulayan; toplumsal adaletsizliğe, kötülüğe karşı kişinin onurunu, bağımsızlığını, özgürlüğünü savunan Hümanizmin modası geçti mi artık? Yaşam, varoluş üzerinde derinliğine düşünülmesi gerekmeyen, fakat olabildiğince zevkle tüketilmesi gereken bir metaya mı dönüştü?” (Radikal Kitap, 1.6.2001)
Okumak seslendirerek söze dönüştürmektir yazılanları.. Işığa dönüştürmektir kelimeleri.. Ve eleştirel bir akılla özümseyerek içindekileri, bulmaktır varoluşumuzun anlamını.. Kitaplar üçüncü gözümüzdür bizim.. Bedensel iki gözümüzün fark etmediği nice görüntüler, üçüncü gözümüz kitaplardan yansır beynimize.. Bu anlamla ‘körleşmekten’ kurtarır bizi.. “Körleşme,” E. Cannetti’nin bir romanın adı.. Romanın kahramanı Prof Kien, okudukça gözü kitaplardan başka bir şey görmeyen, giderek kitapsız dünyaya büsbütün körleşen ve zamanla olup biten her şey karşısında “körleşme”yi seçen bir kişi.. Bu kitaptan “körlüğümü zedeleyen” bir fotoğraf: Prof. Kien, bir gün ana cadde üzerinde dolaşırken biri ona, ana caddenin nerede olduğunu soruyor.. Soran kişinin yüzüne cevap vermeden bakarken; “Ana cadde üzerinde, ana caddeden haberi yok! Kör galiba!” diyor içinden.. “Bakıyor, cevap da vermiyor! Hem kör, hem sağır” diye düşünüyor cevap bekleyen kişi de.. Okurken körleşmemek, körleşmeden okumak gerekiyor galiba doğayı da kitapları da.. İnsanları da elbette..
Son tahlilde ben, “Olmak ya da olmamak” diyen Hamlet’e nazire yaparak, “okumak ya da…” diyebiliriz diye düşünüyor; öğretmen arkadaşlarıma ve öğrencilerimize ‘okurken körleşmemek, körleşmeden okumak’ parantezinde kitaplı tatiller diliyorum..
Selam ve saygılar… ozdemirgurcan23@gmail.com
