Günaydın sevgili okuyucularım. Nasılsınız bu sabah? Geçtiğimiz yıllarda yayınlanan, oldukça yankı uyandıran ve pek çok insanın takip ettiği Muhteşem Yüzyıl çok tartışmalara neden olmuştu. Herkes farklı görüş öne sürmüştü.
Önceki gün eski bölümlerinden birine denk gelince netten biraz bilgi toparlamak ve Kanuni Sultan Süleyman hakkında biraz bilgilenelim istedim. Çocuğunuz biliyorsunuzdur belki ama tarihimiz hakkında tekrar bir şeyler okumanın kimseye zararı olmaz diye düşünüyorum. Sağlık ve sevgiyle kalın sevgili okuyucularım… Yase
Muhteşem Süleyman
I.Süleyman (Sultan Süleyman-ı evvel); (6 Kasım 1494, Trabzon-7 Eylül 1566, Zigetvar), Osmanlı İmparatorluğu’nun onuncu padişahı ve 89. İslam halifesi.
I.Süleyman, 6 Kasım 1494 tarihinde, Trabzon’da doğdu. Babası, Süleyman doğduğu zaman Trabzon valisi olan, 1512 yılında ise padişah olarak tahta geçen I. Selim, annesi ise valide sultan Ayşe Hafsa Sultan idi. Yedi yaşında bilim, tarih, edebiyat, din ve askeri eğitim almak için İstanbul’da yer alan Topkapı Sarayı’ndaki Enderun’a gönderildi.
1508 ile 1512 yılları arasında Şebinkarahisar, Bolu ve Kefe’da sancakbeyi olarak görev yaptı. Babası I. Selim’in 1512’de tahta çıkmasından önce İstanbul ve Edirne’de oturdu. 513 yılında Saruhan sancakbeyliğine atandı. Burada, sonraları baş danışmanlarından biri olacak olan Pargalı İbrahim ile yakın bir arkadaşlık kurdu. Yaklaşık yedi yıllık Manisa sancakbeyliğinin ardından, Eylül 1520’de babası I. Selim’in ölümü üzerine İstanbul’a geldi ve 30 Eylül 1520 tarihinde onuncu Osmanlı padişahı olarak tahta çıktı. Tahta geçişinden birkaç hafta sonra Venedik elçisi Bartolomeo Contarini Süleyman’ı “Yirmi altı yaşında, uzun fakat sırım gibi ve kibar görünüşlü. Boynu biraz fazla uzun, yüzü zayıf, burnu kartal gagası gibi kıvrık. Gölge gibi bıyığı ve küçük bir sakalı var. Cildi biraz soluk olsa da yüzü oldukça hoş, derisi solgunluğa meyilli… Akıllı bir hükümdar olduğu söyleniyor ve herkes onun saltanatının hayırlı olacağını umuyor” şeklinde tanımlamıştır.
Batıda Muhteşem Süleyman, Doğuda ise adaletli yönetimine atfen Kanunî Sultan Süleyman olarak da bilinmektedir. 1520’den 1566’daki ölümüne kadar, yaklaşık 46 yıl boyunca padişahlık yapan ve toplamda 13 sefere çıkan Süleyman saltanatının toplam 10 yıl 1 ayını seferlerde geçirmiştir. Süleyman böylece devletin hem en uzun süre görev yapan hem en çok sefere çıkan hem de en uzun süre sefer yapan padişahı olmuştur.
I.Süleyman 1520 yılında, babası I.Selim’in vefatının ardından tahta çıktı. Batıda Belgrad, Rodos, Boğdan ve Macaristan’ın büyük kısmını imparatorluk topraklarına kattı. 1529 yılında Viyana’yı kuşatsa da çeşitli sebeplerden ötürü bu kuşatma başarısızlıkla sonuçlandı. Doğuda, Safevîlerle yapılan savaşlar sonrasında Orta Doğu’nun büyük kısmını ele geçirdi. Afrika’da imparatorluğun sınırları Cezayir’e kadar uzanırken; Osmanlı Donanması ise Akdeniz’den Kızıldeniz’e kadar olan sularda hâkimiyet kurmuştu. I. Selim’den 6.557.000 km2 olarak devraldığı Osmanlı İmparatorluğu’nu, padişahlığı döneminde 14.893.000 km2’ye ulaştırdı. Zigetvar Muharebesi’nin sonlanmasından yaklaşık bir gün önce, 6 Eylül 1566 tarihinde hayatını kaybetti.
Süleyman’ın ölümü 48 gün boyunca, 21 Ekim günü ordunun Zigetvar’dan ayrılışına kadar saklandı. Cenazesi, 28 Kasım’da şeyhülislam Mehmet Ebussuud Efendi’nin kıldırdığı namazın ardından Süleymaniye Camii’nde toprağa verildi. Süleyman’ın vefatının ardından yerine oğlu II. Selim geçti.
Sanatsal Gelişmeler
I.Süleyman’ın saltanatı döneminde yetişen başlıca şairler arasında Fuzûlî, Bâki, Pir Sultan Abdal ve Bağdatlı Ruhi gösterilmektedir. Matrakçı Nasuh ise dönemin önemli ressam, tarihçi ve minyatür sanatçılarındandı. Yine bu çağda yaşayan ve Süleymanname’yi yazan şehnameci Arifî, nakkaş Nigarî ve hattat Ahmed Karahisarî de dönemin önde gelen sanatçıları arasında yer almaktadır.
Eğitim
Sultan Süleyman döneminde çok sayıda medrese kurulmuştur. Bu dönemde sarayda kurulan kütüphanelerden çok, medrese ve külliyelerde kurulan kütüphanelerin ön planda olduğu görülmektedir. Bu da, devletin halkın eğitimini daha ön planda tutmaya başladığının göstergesi olarak görülebilir.
I.Süleyman döneminde kurulan ve Osmanlı Devleti’nin ikinci büyük eğitim kurumu olan Süleymaniye Medreseleri açmış olduğu farklı bilim dalları nedeniyle (özellikle tıp, matematik ve diğer akli bilimler) yeniden bir sınıflamaya gidilmiştir. Sultan Süleyman döneminde yapılan düzenlemeyle Osmanlı medreselerinde eğitim dahil medreselerinden sonra iki aşamaya ayrılmıştır. Birincisi Sahn-ı Seman medreselerinde hukuk, ilâhiyat ve edebiyat dallarında yapılan eğitim, ikincisi ise Süleymaniye Medreselerinde matematik ve tıp alanlarında yapılan eğitimdir.
Özel Hayatı
Saruhan Sancak Beyi olduğu sıralarda hareme giren ve gerçek ismi bilinmediğinden Fülane Hatun olarak geçen kadın, çoğu tarihçi tarafından Süleyman’ın ilk eşi olarak gösterilmektedir. Tarihçi Çağatay Uluçay; Süleyman’ın Hürrem Sultan, Mahidevran Sultan ve Gülfem Hatun olmak üzere üç eşi olduğunu ve başka eşlerinin de olabileceğini söyler. Öte yandan Fülane Hatun’dan dünyaya gelen Mahmud; Mahidevran Sultan’dan dünyaya gelen Şehzade Mustafa; Hürrem Sultan’dan dünyaya gelen Şehzade Mehmed, Şehzade Abdullah, Şehzade Selim, Şehzade Bayezid, Şehzade Cihangir, Mihrimah Sultan ve annesinin Gülfem Hatun olduğu yönünde görüşler olan Şehzade Murad olmak üzere Süleyman’ın toplamda sekiz erkek ile iki kız çocuğunun olduğu kesin olarak bilinmektedir. Bunlara ek olarak Yılmaz Öztuna; Şehzade Orhan, Şehzade Ahmed, Şehzade Osman, Şehzade Abdullah, Şehzade Mehmed, Şehzade Mehmed, Şehzade Orhan’ı da Süleyman’ın oğlu olarak göstererek bu sayının on beş olduğunu belirtir ve Fatma Sultan adında bir kızı daha olduğunu söyler.
Günün Şiiri
KADINLAR
Mavi dövmeleri
Ve bitmek bilmez yasların çürük izleriyle
Durup ateşe bakıyorlar.
Rüzgâr estiğinde hepsi ürperiyor
Göğüsleri değiyor toprağa
Ellerinde yanan odunlar taşıyan kadınlar
Siyah kazanların pası çökmüş yaşlılığıyla
Dolaşıp duruyorlar.
Ateşin öfkesi kabardığında
Sesler artıyor.
Orada ateş hiç bitmiyor
Söndürmek bir belâ
Göğüsleri pörsüyen kadınlar
Ellerinin korkunç inceliğiyle
Tutacakları odunların sertliğini düşünmekte
Ve susmaktalar.
Sustuklarında yaşları farkedilmiyor
Toprak kokuyor bağırdıklarında
Nereye yaslanacaklarını unuttuklarından
Gözlerini toprağa bırakıyorlar
Çünkü bulutlar gökte kalıcı değil
En içten
Toprağa veriyorlar kendilerini
Ve kokuyorlar ara sıra
Bejan MATUR
BOZGUN
yüreğimi eriten akşamın üzgün evidir
yağmur varken ağını ördüğü.
bozgun, bu köyü kuran sözcük
bense yabancısıyım bu yerlerin.
şöyle bir oturuyorum elimde sigaram
yine de garip, mutsuz ve yalnızım
yüreğimde,
ağlayan sesi pınarların
şafakta terli bir çizgidir uzanan ovalar
üstünde cansız birer iskelet gibi
duran ağaçlar var.
arkamda sırtımı rahatça dayadığım
dağlar, gökyüzü sonsuz mavi
oysa altında ölü gibi yatan
insanlar, insanlar var.
hangi tepeye baksan bir anıt karşılar insanı
işlenmemiş bir nakış gibi
temiz, siyah güleç yüzlü çocuklar
ve göçebe çadırları
hayvan derisinden paltolarıyla
kadınlar, erkekler ve çocuklar.
yarın bir avcı çiftesini doğrultup
bir serçenin özlemle çarpan yüreğine
hadi.
bozgun ve yenilmişliğimiz tekrarlansın
utanç kalıntısı bu kule, büyümesi yarım kalmış böcek
bu marşı da siz çalın ey korkusuzluk
bilin bir şölen kadar kısadır hayat.
Ender SARIYATI
Günün Fıkrası
Padişah ile Vezir tartışmaya başlamış. Padişah, vezire, “En büyük ve en güçlü benim. Sen benim emrimdesin” demiş. Vezir, “Hayır ben büyüğüm. Ordunun başında ben savaşıyorum, sen sadece mühür basıyorsun” diye itiraz etmiş. Tartışma uzayınca Padişah’la vezir, bir çobanın yanına gitmiş ve konuya direkt girmemek için çobana sormuşlar; “-Senin koyunun mu büyük ineğin mi?” Çoban “İnek” demiş. “-Keçin mi büyük, öküzün mü?” Çoban “Öküzüm tabii ki” deyince, kilit soruyu yöneltmişler çobana; “-Söyle bakalım, Padişah mı büyük, vezir mi?” Çoban hiç düşünmeden yanıtlamış. “-Vallahi ben bu hayvanları tanımıyorum…”
Günün Sözü
Herkes başkalarını kendi gibi bilir. Bir insanı tanımanın en kolay yolu ona ‘insanlar nasıl sence?’ diye sormaktır…
