İskenderun’da yıllardır ‘tersanecilik yatırımları’ konuşulmuş, bu konuda çok çeşitli çalışmalar yapılmış ancak şu tarihe kadar gemi üretimi yapacak bir tersaneye kavuşma şansımız olmamıştır. Hatırladığım kadarıyla 2012 yılında dönemin İskenderun Deniz Ticaret Odası Başkanı Bülent Kavsak ve bazı yönetim kurulu yeleri vasıtasıyla İskenderun Denizcilik İhtisas Sanayi Bölgesi A.Ş.nin (İDİSB) kurulmasında sona gelinmişti. 2012 yılı rakamlarıyla İskenderun, 1 milyar dolarlık projeyi hayata geçirmeye çalışıyordu.
Sanırım bürokratik engeller aşılamadı ve içinde deniz vasıtası geri dönüşüm tesisleri, büyük ölçekli kuru havuza sahip tamir ve bakım tersanesi, orta ölçekli kuru havuzu olan bakım ve tamir tersaneleri ve mega yat imalat bölgesi gibi bölümler olacak proje yaşama geçemedi…
Bu günlerde, 2012 yılında şekillenen proje yeniden raftan indirilebilir ve İskenderun’a tersane kurulması teknik olarak mümkün olabilir. İskenderun Körfezi, derin suları ve korunaklı yapısıyla tersane kurulumu için uygun bir bölge. Zaten bölgede İskenderun Limanı ve çeşitli gemi bakım, onarım tesisleri bulunuyor.
*Tersane İçin Altyapı Önemli Ölçüde Mevcut
İskenderun, demir-çelik sanayisi ve liman faaliyetleri açısından gelişmiş bir bölge konumunda. Bu durum, tersane için gerekli olan altyapının (malzeme tedariki, iş gücü, lojistik vb.) büyük ölçüde mevcut olduğunu gösteriyor. Tersane faaliyetleri çevreye zarar (deniz kirliliği, gürültü, atık yönetimi vb.) verebilir, bu nedenle ÇED (Çevresel Etki Değerlendirmesi) raporu almak zorunlu olabilir. İlaveten, bölgedeki ekosistem ve turizm faaliyetleri de göz önünde bulundurulmalıdır.
Tersane yatırımının büyük sermaye gerektirdiği bilinen bir gerçek… Devlet teşvikleri, özel sektör ilgisi ve uluslararası yatırımlar bu süreci hızlandırabilir. Ayrıca, rekabet açısından Doğu Akdeniz’deki diğer tersanelerle kıyaslama yapmak önemli olacaktır. Bölgede askeri tesisler, enerji projeleri ve uluslararası denizcilik kuralları tersane kurulumunu etkileyebilir. Türkiye’nin denizcilik politikaları ve bölgedeki ticaret yolları da önemli rol oynar.
Özetle, İskenderun’a tersane kurulması mümkün olmakla birlikte, ekonomik fizibilite, çevresel faktörler ve yasal düzenlemeler dikkatlice değerlendirmek gerekir. İskenderun’a tersane kurulması konusu; ekonomik, teknik, çevresel ve stratejik açılardan detaylı bir değerlendirme gerektirir.
*İskenderun Körfezi Doğal Liman
İskenderun, Türkiye’nin güneyinde Akdeniz’e açılan en önemli liman kentlerinden biridir. Tersane kurulumu açısından avantaj sağlayabilecek özellikleri şöyle aktarabilirim. İskenderun Körfezi, doğal liman niteliği taşıdığı için tersane inşası ve gemi bakım-onarım faaliyetleri için uygundur. Derin limanlara sahip olması, büyük tonajlı gemilerin yanaşmasına ve bakım süreçlerine imkan tanır. Doğu Akdeniz’deki ticaret yollarına yakınlığı nedeniyle hem ticari hem de askeri gemiler için önemli bir bakım ve üretim merkezi olabilir. İskenderun’da büyük ölçekli demir-çelik fabrikaları (örneğin İsdemir), liman tesisleri ve lojistik merkezler bulunmaktadır. Bu altyapı, tersaneye gerekli olan çelik ve diğer malzemelerin tedarikini kolaylaştırabilir.
İskenderun’a kurulacak bir tersane, bölgeye ve Türkiye ekonomisine önemli katkılar sağlayabilir. Tersane sektörü, doğrudan ve dolaylı olarak binlerce kişiye iş sağlayabilir. Kaynakçılar, mühendisler, teknisyenler ve idari personel için büyük bir istihdam alanı oluştur. Gemi inşa ve bakım süreçleri; makine, elektronik, boya, metal işleme gibi sektörleri de canlandırır. Tersanenin varlığı, gemi üretimi ve ihracatı ile Türkiye’nin denizcilik sektöründe rekabet gücünü artırabilir. Askeri tersane fonksiyonları da eklenirse, Türkiye’nin donanma kapasitesini artıracak projeler geliştirilebilir. Tersane yatırımları, bölgeye ekonomik fayda sağlarken çevresel etkileri de dikkate almak gerekir. Gemi inşası ve bakım faaliyetleri sırasında kullanılan kimyasallar ve ağır metaller deniz ekosistemine zarar verme ihtimali vardır.
*Arıtma Sistemi ve Atık Yönetimi Kritik Önemdedir
Atık yönetimi ve arıtma sistemleri bu yüzden kritik önemdedir. Metal kesimi, kaynak işlemleri ve boya atölyeleri hava kirliliğine yol açabilir. Çevresel denetimlerin sıkı tutulması gerekecektir. İskenderun ve çevresinde balıkçılık ve turizm faaliyetleri de mevcuttur. Planlamalar yapılırken bu sektörlerin zarar görmemesi sağlanmalıdır. Büyük ölçekli sanayi projeleri, yerel halkın yaşam alanlarını etkileyebilir. Halkın sürece dahil edilmesi ve sosyal etkilerin minimize edilmesi için kamuoyu yoklamaları yapılması isabet olur.
Tersane kurulumu için birçok yasal düzenleme ve izin süreci gereklidir. Proje başlamadan önce, tersanenin çevreye etkilerini belirten bir rapor hazırlanmalı ve onay alınmalıdır. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Denizcilik Genel Müdürlüğü ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan gerekli izinler için yoğun uğraş verilmelidir.
IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü) kuralları çerçevesinde güvenlik ve çevre düzenlemelerine uyum temin edilmelidir. Belediye ve valilik gibi yerel idarelerin imar planlarıyla uyumlu bir şekilde proje geliştirilmesi de diğer bir husustur.
*Askeri Gemi İnşa ve Bakım Faaliyetleri
Her büyük sanayi yatırımında olduğu gibi tersane kurulumunda da bazı zorluklarla karşılaşmak mümkündür. Tersane kurulumu büyük bir sermaye gerektirir. Devlet destekleri veya özel sektör yatırımları olmadan projenin gerçekleşmesi zor olabilir. Türkiye’de zaten önemli tersaneler (Tuzla, Yalova, Gölcük gibi) mevcut. İskenderun’un bu piyasada rekabet edebilmesi için güçlü teşviklere ihtiyacı olacaktır. Doğu Akdeniz’de yaşanan siyasi ve askeri gelişmeler, bölgedeki yatırımcıları etkileyebilir. Deprem riski taşıyan bir bölgede olması nedeniyle inşaat ve işletme aşamalarında ekstra önlemler düşünülmelidir.
Kısa Vadede (0-3 Yıl) Fizibilite çalışmaları yapılmalı. ÇED raporu hazırlanmalı. Yatırımcılarla görüşmeler başlatılmalıdır. Orta Vadede (3-7 Yıl) Altyapı çalışmaları ve inşaat süreci tamamlanmalı. İlk gemi bakım ve üretim faaliyetlerine başlanmalıdır. Uzun Vadede (7+Yıl) Uluslararası tersanelerle rekabet edecek projeler geliştirilerek, bölgesel bir gemi sanayi merkezi haline gelmek gerekir. Savunma sanayi ile işbirliği yaparak askeri gemi üretimi ve bakımına yönelik yatırımlar da artırılmalıdır.
İskenderun, tersane kurulumu için coğrafi ve stratejik açıdan elverişli bir bölgedir. Doğru yatırım ve planlamalarla, hem ticari hem de askeri gemi inşa ve bakım faaliyetlerinde önemli bir merkez haline gelebilir. Ancak çevresel etkiler, maliyetler ve yasal süreçler dikkatlice yönetilmelidir. Bu nedenle, yatırımcılar, kamu kurumları ve yerel halkın iş birliği içinde hareket etmesi büyük önem taşımaktadır.
Akdeniz Bölgesi’nde yeni bir tersane için en uygun yerin İskenderun olduğunu gösteren çalışmalar bulunmaktadır. Tersane kurulumu için gerekli olan altyapı ve üstyapı unsurları, gemi inşa ve bakım-onarım faaliyetlerinin etkin bir şekilde yürütülmesini sağlar. Bu unsurlar arasında kızaklar, iskeleler, kapalı ve açık depolama alanları, atölyeler, vinçler ve diğer kaldırma ekipmanları bulunur. Ayrıca, enerji, su temini, atık yönetimi ve ulaşım bağlantıları gibi destekleyici altyapılar da kritik öneme sahiptir. Tersane faaliyetlerinin çevresel etkileri arasında deniz kirliliği, hava emisyonları ve atık yönetimi zorlukları da unutulmamalıdır…
