Bir Efsane Sendikacı Daha: İsmet DEMİR

İstanbul’daki üçüncü havalimanı inşaatında çalışan 40 bine yakın işçi, kısa bir süre önce, iş kazalarına, kötü çalışma ve yaşama koşullarına tepki göstererek eyleme geçti. Bu işkolunda örgütlü ve toplusözleşme yapmaya yetkili tek sendika, Türk-İş’e bağlı Yol-İş’tir. Temmuz 2018 istatistiklerine göre, inşaat işkolunda 1.8 milyon işçi çalışıyordu. Bu işçilerden 53 bini Yol-İş’e üyeydi. Yol-İş üyelerinin toplam inşaat işçileri içindeki payı yalnızca yüzde 2.94 düzeyindeydi. İnşaat işçilerinin yüzde 97’sinden fazlası örgütsüzdü.

İnşaat işçilerinin kitlesel eyleminden haberdar olunca, aklıma hemen inşaat işçilerinin efsanevi önderi İsmet Demir geldi. Genç ve hatta orta yaşlı kuşaklar İsmet Demir’i tanımaz. Ancak eğer Türkiye işçi sınıfı ve sendikacılık hareketi tarihiyle ilgileniyorsanız, onun efsanevi bir işçi önderi, daha doğrusu, inşaat işçilerinin “efsanevi önderi” olduğunu bilirsiniz.

İsmet Demir 15 Mart 1979 günü, yakalandığı hastalıktan kurtulamayarak, bu dünyadan ayrıldı. 1925 yılında doğmuştu. Zorlu ve özverili mücadelelerle dolu yaşamı 54 yaşındayken sonuçlandı. Ben o yıllarda genç biriydim. Öldüğünü duyduğumda çok üzüldüm. Bende İsmet Demir’in 1974 yılında İskenderun Demir Çelik Fabrikası’nın inşaatı sırasında 10 binden fazla inşaat işçisini nasıl eyleme götürdüğünü hatırlıyorum.

O zamanlar yaz tatilinde ve lise bitince azda olsa Demir-Çelik içerisinde bulunan şirketlerde işçi olarak çalışmıştım. İsmet Demir adı o yıllarda çok duyuluyordu. Herhangi bir inşaat işçisi gibiydi; onlar gibi yaşardı. O yıllarda inşaat şantiyelerinde şimdiki gibi yatakhaneler, yemekhaneler, servis araçları yoktu. Hatta inşaat işçisi yorganını omzuna alır, kendi bölgesinden amele çavuşlarının kontrolü altında bir şantiyeye kapağı atardı. Çoğu yarı köylüydü. Okuma yazma bilen inşaat işçisi çok azdı. İnşaatlar, işçiliğe ilk kez adımını atan veya başka sektörlerde çalışırken işten çıkarılıp, yeni bir iş bulana kadar geçici olarak çalışanların bulunduğu yerlerdi. İsmet Demir, bu işçilerin dilini konuşurdu. İnşaat işçileri de İsmet Demir’e inanırlar ve güvenirlerdi.

Bu yıllarda inşaat işkolunda bir efsane sendikacılar vardı, bir de patron uşağı olarak bilinenler. İsmet Demir’in arkadaşı Fukara Tahir de efsane isimlerden biriydi. Ne kadar doğru bilmiyorum, çok içtiğini anlatırlardı. İçmediğinde çok sessiz sakin biriymiş; içtiğinde ise müthiş bir hatip olur, binlerce işçiyi arkasından sürükleyebildiğini söylerlerdi.

Namuslu bir sendikacıydı. İnşaat işkolunda işçi satma uygulaması bir dönem çok yaygındı. İsmet Demir, bırakın işçi satmayı, işçinin örgütlenmesi ve insanca yaşama ve çalışma koşullarına kavuşabilmesi için kendini feda eden bir sendikacıydı. Öyle lacivertleri çekip, lüks bir arabaya kurulup, pavyonlarda işçi parası yiyen biri hiçbir zaman olmadı. Son derece mütevazı bir yaşantısı vardı; hatta yoksuldu. Hâlbuki istese, özellikle inşaat işkolunda o dönemdeki pisliklere bulaşsa, hanlar hamamlar yaptıracak rüşvetler alabilirdi.

Yönettiği ünlü direnişleri sayayım: Amerikan Lumnus Şirketi’ne karşı Ambarlı Termik Santralı grevi (1965). İtalyan-Fransız Joint Venture Entropose-Techint Şirketi’ne karşı Pipe-Line Boru Hattı grevi (1966). İspanyol Dragodos Y.Construcciones Şirketi’ne karşı Kadıncık Barajı grevi (1967). Amerikan Foster Wheeler Şirketi’ne karşı İzmit Petro Kimya tesisleri inşaatı grev ve direnişleri (1968). Amerikan Badger Şirketi ve Kozanoğlu-Çavuşoğlu Şirketi’ne karşı rafineri yapım işçileri grevi (1970). İskenderun Demir Çelik inşaatı direnişi (1974).

1979’da öldüğünde 54 yaşındaydı. Ölüm ilanlarındaki resmi onun çok yıpranmış olduğunu gözler önüne seriyordu. Işıklar içinde yatsın. Anısı ve mücadelesi, sendikacılığa heveslenenlere yol göstersin. Saygıyla anıyorum.

Sadık KARAKAŞ