Öğretmen Sözcüğünün Etimolojisi!

İnsanlığımızı yücelten kutlu bilgiler verir bize ışıklı sözlerle kutsanmış Nebiler, Resuller.. Kutlu bilgi veren nebilerin, resullerin mirasçısı kim? Işıklı sözler öğütçüsü öğretmenler elbette..

Öğretmen sözcüğünün kökü “ög”den gelir.. Ög; akıl, anlayış olarak tanımlanır sözlüklerde..  Anlam içeriğinde: öğüt yoluyla bilgilendirmek, düşünce yönünden geliştirmek, eğitmek, yetiştirmek, yüceltmekle birlikte anne anlamı da bulunur.. (Türkçe Kökler Sözlüğü, İsmet Zeki Eyuboğlu)

Analar değil midir zaten öncelikle öğüt veren, öğütle, akılla yetiştiren bizleri.. Öğsüz kalırız yitirince anamızı.. Anasız, atasız kalışımızın adıdır ögsüzlüğümüz.. Ögsüz, öğüt verenden yoksun kalışı tanımlar gerçekte..

 “Kutlu bilgi” içerir ana, atasözlerimiz.. Öğüt verir bize.. Her öğütten bir kutlu bilgi çıkartırız, her kutlu bilgiden bir öğüt.. Öğüt veren her kutlu bilgi, öğülmüş  atalarımızca.. Ve her öğülmüş kutlu bilgiyi öğütlemişler sözleriyle..

“Kutlu bilgilerden” öğüt veren atalarımızdan biridir Balasagunlu Yusuf.. 1069 yılında yazmış bitirmiş “Kutlu bilgiler” içeren “öğüt” kitabını.. Adı; Kuatdgu Bilig..

Türk yazın tarihinin kök eserlerinden biridir, Balasagunlu Yusuf’un “Kutadgu Bilig” adlı kitabı.. Kutadgu Bilig; kutlu kılıcı (saadet verici) bilgi anlamına geliyor..

Kitabı inceleyen A. Dilaçar;  “Kutadgu Bilig, baştan başa eski çağlardan kalma Türk atasözleri ve bilge sözleri ile yoğrulmuştur.. Öglüg sözü, (akıllı kişi sözü) biliglig sözü (bilge sözü)” diyor içeriğine atıfla..  (Kutadgu Bilig İncelemesi, s.29, A. Dilaçar, TDK Y.)

Kutadgu Bilig’te adı geçen akıllı, bilgili, öğüt veren kişinin adı; Ögdülmiş.. Ögdülmiş kim? Kün Togdı (Gün Doğdu) adlı Bey’in Ay Toldı (dolunay) adlı akıllı, bilgili vezirinin oğlu.. Ögdülmiş de babası gibi bilgili, akıllı bir kişi.. Zaten adının “Ögdülmiş” olmasının nedeni de bu.. Yani, “ögüt” veren akıllı bir kişinin, “ögülmüş” akıllı bir oğlu “Ögdülmiş..” (Kutadgu Bilig İncelemesi, s.92)

Öğretmenlerimiz de anne babalarımız gibi öğütle öğretir kutlu bilgileri.. Öğütler, akıl verir bize.. Ki “ög”den geliyor zaten öğretmen sözcüğünün kökü de

Sözcüğün dil çözümlemesi yapalım mı? Hadi yapalım.  Ög; akıl.. / +ra +re: Yön kavramı veren eski bir ad durum ekidir. Yer ve yön bildirir. / +t; yüksekliği, yücelişi, tağları tanları imler, işaret eder ve adlandırır..  / + men; kişi kavramı verir. (Türkçenin Ekleri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Prof. Dr. Vecihe Hatipoğlu) O halde  Öğretmen, öğ’ün, aklın yeri ve yönünü imleyen, işaret eden kişi demektir..

Sözcüğün kök, ek ve kavramsal anlamıyla Başöğretmenimizdir Mustafa Kemal..

“Akıl, bilim” işaretli  sözleriyle öğüt verir bize..  Öğüt veren sözlerinden biridir, “Türk öğün, çalış, güven..” Önce öğün diyor Baş öğretmenimiz.. Öğün; öğütün kaynağı kökü olan “ög” yani akılla donan.. Ög yani akılla donanarak öğren kutlu bilgileri..

Öğrendiğin öğüt veren kutlu bilgiler doğrultusunda çalış sonra.. Çalışmamız kutlu bilgilere yönelik değilse boşa gider zaten emeğimiz.. Bu nedenle, önce öğün, yani “ög” ile, akılla donat kendini, ulaş öğüt veren kutlu bilgilere.. Bu yönde çalış sonra.. Çalışmaların öğülmüş kutlu bilgiler doğrultusunda ise eğer, güven artık kendine..

“Ög” ile, akılla kendimizi donattığımızda, öğüttüğümüzde, ulaşırız utkuya yani zafere.. Utkuya ulaşmak, öğütüp yutmak demek oluyor öğütleri diğer anlamda.. Öğ ile öğüterek kendimizi, erişiyoruz kut’a da, mut’a da.. Utanmak, kendimizi yenmek, utmaktır bu bağlamda..

Öğün sözcüğünün kez, defa anlamı da var.. Bu anlamdan dolayı üç öğün deriz günlük yemek zamanımızı tanımlarken..

Başöğretmenimizin öğüt veren sözündeki öğün sözcüğünü, akılla donanmak olarak değil de “kez, defa” anlamında tanımlayıp açıklarsak ne olur? Bilim ve teknoloji üretmekten uzak, üç öğün yemek için çalışmak.. İyi de bilim ve teknoloji üretmeden nasıl güveneceğiz kendimize? Veya üretmeden bilim ve teknolojiyi neyle öğüneceğiz? Öğünerek yemekle mi?

Öğretmenim, günün kutlu olsun..

Selam ve saygılar… ozdemirgurcan23@gmail.com