Hatay’da Oluşan Su Sıkıntısı Nasıl Aşılır?

2025 yılının kavurucu yazı Hatay’a, sadece sıcaklıklarıyla değil su kıtlığının ne kadar derinleştiğini göstererek geldi. Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı Mehmet Öntürk’ün açıklamasına göre, Karaçay Barajı’nda yalnızca iki aylık içme suyu kaldı. Bu artık sadece bir teknik sorun değil; hayati bir güvenlik ve sürdürülebilirlik meselesidir.

Peki, Hatay bu felaketi aşabilir mi? Elbette aşar. Bir şartla, doğru planlama ve doğru önceliklerle. HBB bu süreçte 3 aşamalı, yani yakın, orta ve uzun vadeli bir strateji benimsemelidir. Yakın vadeye yani 0-2 Ay’a bakalım.  Krizi yönet, suyu koru günlerindeyiz. Bir başka anlatımla bir “acil durum yönetimi” dönemindeyiz. O halde neler yapılmalıdır?

Zorunlu su tasarrufu kararları alınmalıdır. Tarımsal sulamada, bahçe sulamalarında, diğer alanlarda ölçülü su kullanımları benimsenmelidir. Örneğin 60 metreküp su ile yapılan işlem 40 m3’e, gerekirse 35 m3’e düşürülmelidir. Hatay yaşayanları, mutlaka bilinçlendirilmeli, medyada seferberlik kampanyaları başlatılmalıdır. Antakya ve çevresinde mobil su depoları oluşturulmalı, tanker sistemleri ile acil takviyeler  yapılmalıdır.

Narlıca, Serinyol, Yayladağı gibi bölgelerde acil sondaj kuyuları devreye alınmalıdır.  Su kayıpları tespiti için SCADA benzeri basit izleme sistemleri pilot olarak başlatılmalı varsa böyle bir sistem daha da geliştirilmelidir.  Kriz yönetiminde en kritik olan şey zamanı kazanmaktır. Bu 60 günlük sürede yeni su temin kapasitesi yaratmak, günü kurtarır ama aynı zamanda orta vadeye nefes aldırır.

*Hatay’ın İçme Suyu Şebekesi Yaşlıdır…

Orta vadeye yani 3-12 Ay’a  gelelim.  Sistemi onarmak,  kayıpları durdurmak mutlaka gereklidir.  Hatay’ın içme suyu şebekesi yaşlıdır ve kayıp oranları %40’a kadar çıkabilmektedir. Deprem hasarları da işim tuzu biberi olmuştur. Bu durum, elinizdeki suyun yarısını daha musluğa ulaşmadan kaybetmek demektir. Şebeke rehabilitasyonu hızlandırılmalıdır. Antakya, Defne, Altınözü, Kırıkhan gibi merkezlerde altyapı yenilenmelidir. HATSU’nun yeni sondaj kuyusu faaliyetlerini biliyoruz.  Bu çalışmalara ilaveten ekstra yeni sondaj kuyuları devreye alınmalıdır. 2025 için ilan edilen 10.000 metrelik sondaj çalışmaları mutlaka tamamlanmalıdır. Kaptaj sistemleri (örneğin Hassa-Aktepe modeli gibi) kırsal kaynaklara entegre edilerek içme suyu kalitesi korunmalı. SCADA sistemleri yaygınlaştırılarak basınç, kaçak, tüketim anlık takip edilmelidir.

Su arıtma sistemleri güçlendirilmeli ve mobil sistemlerle desteklenmelidir. Su uzmanlarından bilim adamlarından, konuyla ilgili üniversitelerden sürekli görüş alınmalı, ayağa yere basan projeler ile Avrupa Birliği fonlarından yardım talep edilmelidir. Orta vadede asıl amaç, sistemin “deliklerini kapatarak” elimizdeki suyu en verimli şekilde kullanmak olmalıdır.

*Dayanıklı Sistemler Kurulmalıdır

Uzun vadede yani 1-5 yılda ise yeni kaynak yaratma peşinde gidilmeli ve dayanıklı sistemler kurulmalıdır.  İklim değişikliği Hatay gibi Akdeniz kentlerini her geçen yıl biraz daha kurak hale getiriyor. Bu yüzden şehir yalnızca bugünü değil 2050’yi de düşünen bir vizyon geliştirmelidir. Yeni içme suyu barajları veya göletler mutlaka planlanmalıdır. Amanoslar’da küçük ölçekli rezervuarlar kurulabilir. Deniz suyu arıtma (desalinasyon) tesisi, Samandağ-Arsuz hattında fizibiliteye alınabilir.

Enerji maliyeti yüksek olsa da, sürdürülebilir bir yedek kaynak olabilir. Yağmur suyu hasadı, özellikle yeni yapılan binalarda zorunlu hale getirilmesi isabet olur. Tarımda, damlama sulama sistemlerine geçiş, yeraltı suyu kullanımı denetimiyle teşvik edilmelidir. Şeffaf, katılımcı ve veri temelli karar süreçleri inşa edilmelidir.

*Uydu ve Yeni Nesil Teknolojiler

Hatay genelinde yeni su kaynaklarını uydu ve yeni nesil teknolojilerle tespit etmek günümüzde mümkündür. Özellikle yeraltı suyu (akifer) ve yüzeysel kaynakların belirlenmesinde modern yöntemler, klasik sondaj denemelerine göre çok daha isabetli, hızlı ve maliyet-etkin çözümler sunuyor. Uydu görüntüleri üzerinden topografya, jeoloji, bitki örtüsü, nem haritaları gibi veriler analiz edilir. Yeraltında su bulunma olasılığı yüksek anomali bölgeler tespit edilir.

AI modelleri, geçmiş sondaj verilerini, topoğrafya, iklim ve bitki örtüsü ile eşleştirerek yüksek başarıyla yeni kuyu lokasyonları öneriyor. Örnek: Suudi Arabistan, Etiyopya, Hindistan gibi ülkelerde bu sistemle çok verimli kuyular bulundu. Türkiye’de bazı özel jeoteknik firmalar bu modellemeyi uydu+jeofizik+AI birleşimi olarak sunmaktadır.

*Yüksek Başarı Oranıyla Su Bulmak Mümkündür

Hatay’da, özellikle Antakya, Yayladağı, Altınözü, Kırıkhan, Reyhanlı gibi yerlerde, kırık zonları, eski dere yatakları, alüvyon ovalar radar ve uyduyla taranabilir. Kuruyan kaynaklar ve aktif olmayan kuyular üzerinden topo-jeolojik analiz yapılabilir. Bu sayede doğrudan sondaj açılacak yerler, çok daha az deneme ile yüksek başarı oranıyla belirlenebilir.

Hatay’da, uydu görüntüleriyle ön tarama, jeofizik ile derin tespit, yapay zekâ destekli veri analiziyle kesinleştirme gibi teknolojilerle yeni içme suyu kaynakları tespit edilebilir.

Hatay susuz kalmaz ancak kriz iyi yönetilirse… Su, sadece bir altyapı meselesi değildir. Su, yaşamdır; güvenliktir beraberinde  ekonomidir. Hatay, bu krizi sadece tankerle değil, akılla ve bilimle çözebilir. Mevcut durum “yarın hallederiz” diyerek değil  bugün planlanarak  ve bugün uygulayarak olur.

Hatay Büyükşehir Belediyesi, sivil toplum, medya  ve her bir yurttaş bu süreçte sorumluluk üstlenmelidir. Unutmayalım lütfen. Bu kriz geçici olabilir ama yapılacak yatırımlar, Hatay’ın geleceğini kalıcı şekilde belirleyecektir.